MỤC LỤC
Kỹ năng tư duy phản biện là gì ?
Kỹ năng tư duy phản biện là khả năng suy nghĩ rõ ràng và hợp lý về những gì phải làm hoặc những gì cần tin tưởng. Nó bao gồm khả năng tham gia vào suy nghĩ phản xạ và độc lập. Một người nào đó có kỹ năng tư duy phản biện có thể làm những việc sau:
- Hiểu các kết nối hợp lý giữa các ý tưởng
- Xác định, xây dựng và đánh giá các lập luận
- Phát hiện những mâu thuẫn và những sai lầm thường gặp trong lý luận
- Giải quyết vấn đề một cách hệ thống
- Xác định mức độ phù hợp và tầm quan trọng của các ý tưởng
- Phản ánh về sự biện minh cho niềm tin và giá trị của chính mình
Kỹ năng tư duy phản biện không phải là vấn đề tích lũy thông tin. Một người có trí nhớ tốt và biết nhiều sự kiện chưa chắc đã giỏi tư duy phản biện. Một nhà tư tưởng phản biện có thể suy ra hậu quả từ những gì anh ta biết, và anh ta biết cách tận dụng thông tin để giải quyết vấn đề và tìm kiếm các nguồn thông tin liên quan để thông báo cho bản thân.
Không nên nhầm lẫn tư duy phản biện với lập luận hoặc chỉ trích người khác. Mặc dù các kỹ năng tư duy phản biện có thể được sử dụng trong việc vạch trần những sai lầm và lý luận tồi, nhưng tư duy phản biện cũng có thể đóng một vai trò quan trọng trong lập luận hợp tác và các nhiệm vụ mang tính xây dựng.
Kỹ năng tư duy phản biện có thể giúp chúng ta tiếp thu kiến thức, nâng cao lý thuyết và củng cố lập luận. Chúng ta có thể sử dụng tư duy phản biện để nâng cao quy trình làm việc và cải thiện các thể chế xã hội.
Một số người cho rằng tư duy phản biện cản trở sự sáng tạo vì nó đòi hỏi phải tuân theo các quy tắc logic và hợp lý, nhưng sự sáng tạo có thể đòi hỏi phải phá vỡ các quy tắc. Đây là một quan niệm sai lầm.
Tư duy phản biện khá tương thích với tư duy “ngoài lề”, thách thức sự đồng thuận và theo đuổi các cách tiếp cận ít phổ biến hơn. Nếu bất cứ điều gì, tư duy phản biện là một phần thiết yếu của sự sáng tạo vì chúng ta cần tư duy phản biện để đánh giá và cải thiện các ý tưởng sáng tạo của mình.
Xác định kỹ năng tư duy phản biện
Có nhiều định nghĩa khác nhau về tư duy phản biện. Ở đây chúng tôi liệt kê một số trong số những cái nổi tiếng. Có thể thấy, tất cả đều đề cao tầm quan trọng của sự rõ ràng và hợp lý. Ở đây chúng ta sẽ xem xét một số định nghĩa nổi tiếng theo thứ tự thời gian.
Nhiều người đã theo dõi tầm quan trọng của tư duy phản biện trong giáo dục với Dewey. Nhưng Dewey không sử dụng rộng rãi thuật ngữ “tư duy phản biện”. Thay vào đó, trong cuốn sách Cách chúng ta suy nghĩ , ông đã lập luận về tầm quan trọng của cái mà ông gọi là “tư duy phản chiếu”:
… [khi] nền tảng hoặc cơ sở cho một niềm tin được cố ý tìm kiếm và tính thích hợp của nó để hỗ trợ niềm tin được kiểm tra. Quá trình này được gọi là suy nghĩ phản chiếu; chỉ riêng nó mới thực sự mang giá trị giáo dục …
Tích cực, kiên trì và xem xét cẩn thận bất kỳ niềm tin hoặc dạng kiến thức được cho là dựa trên cơ sở hỗ trợ nó, và các kết luận tiếp theo mà nó hướng đến, tạo thành suy nghĩ phản ánh. Tuy nhiên, có một đoạn trong đó Dewey sử dụng thuật ngữ “tư duy phản biện” một cách rõ ràng:
Bản chất của tư duy phản biện là án treo; và bản chất của sự hồi hộp này là sự điều tra để xác định bản chất của vấn đề trước khi tiếp tục tìm cách giải quyết vấn đề. Điều này, hơn bất kỳ thứ nào khác, biến suy luận đơn thuần thành suy luận đã được kiểm nghiệm, kết luận gợi ý thành chứng minh.
Cải thiện kỹ năng tư duy phản biện của bạn
Kỹ năng tư duy phản biện là một kỹ năng siêu nhận thức . Điều này có nghĩa là nó là một kỹ năng nhận thức cấp cao hơn liên quan đến việc suy nghĩ về tư duy.
Chúng ta phải nhận thức được các nguyên tắc tốt của lý luận, và phản tỉnh về lý luận của chính mình. Ngoài ra, chúng ta thường cần nỗ lực có ý thức để cải thiện bản thân, tránh thành kiến và duy trì tính khách quan. Điều này nổi tiếng là khó làm.
Tất cả chúng ta đều có khả năng tư duy nhưng để tư duy tốt thường cần một thời gian dài rèn luyện. Việc làm chủ tư duy phản biện cũng tương tự như việc thành thạo nhiều kỹ năng khác. Có ba thành phần quan trọng: lý thuyết, thực hành và thái độ.
1. Học thuyết kỹ năng tư duy phản biện
Nếu chúng ta muốn suy nghĩ một cách chính xác, chúng ta cần phải tuân theo các quy tắc chính xác của suy luận. Kiến thức về lý thuyết bao gồm kiến thức về các quy tắc này. Đây là những nguyên tắc cơ bản của tư duy phản biện, chẳng hạn như các quy luật logic, và các phương pháp lập luận khoa học, v.v.
Ngoài ra, sẽ rất hữu ích nếu biết điều gì đó về những điều không nên làm nếu chúng ta muốn suy luận một cách chính xác. Điều này có nghĩa là chúng ta nên có một số kiến thức cơ bản về những sai lầm mà mọi người mắc phải.
Đầu tiên, điều này đòi hỏi một số kiến thức về các ngụy biện điển hình. Thứ hai, các nhà tâm lý học đã phát hiện ra những thành kiến và hạn chế dai dẳng trong suy luận của con người. Nhận thức về những phát hiện thực nghiệm này sẽ cảnh báo chúng ta về những vấn đề tiềm ẩn.
2. Thực hành kỹ năng tư duy phản biện
Tuy nhiên, chỉ biết các nguyên tắc phân biệt lý luận tốt và xấu là không đủ. Chúng ta có thể học trong lớp về cách bơi, và học về lý thuyết cơ bản, chẳng hạn như thực tế là không nên thở dưới nước. Nhưng trừ khi chúng ta có thể áp dụng những kiến thức lý thuyết đó thông qua thực hành liên tục, chúng ta có thể không thực sự biết bơi.
Tương tự như vậy, để giỏi kỹ năng tư duy phản biện, cần phải nắm vững các nguyên tắc lý thuyết để chúng ta có thể thực sự áp dụng chúng trong cuộc sống hàng ngày. Có ít nhất hai cách. Một là thực hiện nhiều bài tập chất lượng tốt.
Các bài tập không chỉ bao gồm các bài tập trong lớp học và các bài hướng dẫn. Chúng cũng bao gồm các bài tập dưới dạng thảo luận và tranh luận với những người khác trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Phương pháp còn lại là suy nghĩ sâu hơn về các nguyên tắc mà chúng ta đã lĩnh hội được. Trong tâm trí con người, trí nhớ và sự hiểu biết được thu nhận thông qua việc tạo kết nối giữa các ý tưởng.
3. Thái độ kỹ năng tư duy phản biện
Kỹ năng tư duy phản biện tốt không chỉ đòi hỏi kiến thức và thực hành. Thực hành bền bỉ chỉ có thể mang lại sự cải thiện nếu một người có động cơ và thái độ đúng đắn. Những thái độ sau đây không phải là hiếm, nhưng chúng là trở ngại cho tư duy phản biện:
- Tôi thích được đưa ra câu trả lời chính xác hơn là tự mình tìm ra chúng.
- Tôi không thích suy nghĩ nhiều về các quyết định của mình vì tôi chỉ dựa vào cảm xúc của bản thân.
- Tôi không thường xem xét lại những sai lầm mà tôi đã mắc phải.
- Tôi không thích bị chỉ trích.
Để cải thiện tư duy của mình, chúng ta phải nhận ra rằng tầm quan trọng của việc phản ánh lý do cho niềm tin và hành động. Chúng ta cũng nên sẵn sàng tham gia tranh luận, phá bỏ những thói quen cũ và đối phó với những phức tạp về ngôn ngữ và các khái niệm trừu tượng.
Bản Kiểm kê Bố trí Tư duy Phê bình của California là một bài kiểm tra tâm lý được sử dụng để đo lường liệu mọi người có được định hướng suy nghĩ chín chắn hay không. Nó đo lường bảy thói quen suy nghĩ khác nhau được liệt kê dưới đây và sẽ hữu ích khi tự hỏi bản thân rằng chúng mô tả cách chúng ta nghĩ ở mức độ nào:
Tìm kiếm sự thật – Bạn có cố gắng hiểu mọi thứ thực sự như thế nào không? Bạn có muốn tìm ra sự thật không?
Tính cởi mở – Bạn dễ tiếp thu những ý tưởng mới đến mức nào, ngay cả khi trực giác chúng không đồng ý với bạn? Bạn có cung cấp cho họ một buổi điều trần công bằng?
Phân tích – Bạn có cố gắng hiểu lý do đằng sau sự việc không? Bạn có hành động bốc đồng hay bạn đánh giá ưu và nhược điểm trong các quyết định của mình?
- Tính hệ thống – Bạn có tính hệ thống trong suy nghĩ của mình không? Bạn có chia nhỏ một vấn đề phức tạp thành nhiều phần không?
- Tự tin vào lý luận – Bạn có luôn trì hoãn trước người khác không? Bạn tự tin vào đánh giá của mình đến mức nào? Bạn có lý do cho sự tự tin của bạn? Bạn có cách nào để đánh giá suy nghĩ của riêng mình không?
- Tính ham học hỏi
- Trưởng thành của Phán quyết – Bạn có nhảy đến kết luận? Bạn có thử nhìn mọi thứ từ những góc độ khác nhau không? Bạn có tính đến kinh nghiệm của người khác không?
Cuối cùng, như đã đề cập trước đó, trong nhiều năm qua, các nhà tâm lý học đã phát hiện ra rằng lý trí của con người có thể dễ dàng bị ảnh hưởng bởi tất cả các loại thành kiến nhận thức.
Ví dụ: Mọi người có xu hướng tự tin quá mức vào khả năng của mình và tập trung quá nhiều vào những bằng chứng hỗ trợ cho những ý kiến đã có từ trước của họ. Chúng ta nên cảnh giác với những thành kiến này trong thái độ của chúng ta đối với suy nghĩ của chính mình.
>>> xem thêm: Kỹ năng giao tiếp trong kinh doanh hiệu quả cao 2021